ΠίναΜπάους (Pina Bausch), 1940 – 2009
Γερμανίδα χορεύτρια και χορογράφος. Θεωρείται από τις πρωτοπόρους του μοντέρνου χορού. Επηρέασε βαθιά τον ευρωπαϊκό σύγχρονο χορό τις τελευταίες δεκαετίες. Συνδύασε τη θεατρική τέχνη με τη χορευτική γλώσσα του σώματος, συνθέτοντας τα περίφημα χοροδράματά της και διανθίζοντάς τα με πλούσια σουρεαλιστικά στοιχεία.
Γεννήθηκε στο Ζόλινγκεν της Γερμανίας το 1940 σε μια από τις πιο ταραγμένες στιγμές αυτής της Ηπείρου. Μεγάλωσε τριγυρνώντας ανάμεσα στους πάγκους και τα τραπέζια της ταβέρνας του πατέρα της. Μία ανάμνηση που αργότερα θα τη δούμε να ζωντανεύει και στη σκηνή καθώς υπήρξε η απαρχή για το έργο της «Καφέ Μίλερ».
Ξεκίνησε να χορεύει σε μικρή ηλικία. Στην αρχή χόρευε καθαρά από χόμπι, ανάμεσα στα τραπέζια της οικογενειακής τους επιχείρησης. Σύντομα, όμως, η ασυνήθιστη σωματική της ευελιξία δε διέφυγε της προσοχής και στα 14 της γράφτηκε στην Ακαδημία Χορού Folkwang στο Essen, την οποία διηύθυνε ο Κουρτ Γιόος (Kurt Jooss), που ήταν απ’ τους ιδρυτές του γερμανικού εξπρεσιονιστικού χορού. Ο εξπρεσιονιστής αυτός χορογράφος ήταν ένας από τους εμπνευστές του ausdruckstanz movement (ελεύθερος χορός), το οποίο συνδύαζε χορό, μουσική και θεατρικά στοιχεία.
Το 1959, η Πίνα Μπάους κερδίζει μια τριετή υποτροφία για τη Σχολή Τζούλιαρντ της Νέας Υόρκης (*). Δάσκαλοί της ο Χοσέ Λιμόν, ο σπουδαίος χορογράφος της αμερικανικής πρωτοπορίας, Πολ Τέιλορ, και Άντονι Τιούντορ. Ειδικά ο τελευταίος την ώθησε στα χορευτικά της όρια. Λέγεται μάλιστα, ότι μια φορά έφτιαξε για εκείνη μια χορογραφία, η οποία περιλάμβανε 587 αραμπέσκ, 224 ζετέ και 184 στροφές.
Επιστρέφοντας στη Γερμανία, έγινε η βασική χορεύτρια του Jooss Folkwang Ballett για 7 χρόνια, μέχρι την πρώτη της χορογραφική προσπάθεια το 1968. Το 1969 γίνεται διευθύντρια του Folkwang Ballett και καλλιτεχνική διευθύντρια το 1973. Η ομάδα μετονομάστηκε σε Tanztheater Wuppertal Pina Bausch, δηλαδή Χοροθέατρο Πίνα Μπάους του Βούπερταλ, και η πορεία της ξέφυγε από τα όρια του μπαλέτου.
Παντρεύτηκε τον σύντροφο στη δουλειά και ενδυματολόγο RolfBorzik, ο οποίος πέθανε το 1980. Αργότερα απέκτησε το γιο της, RalfSalomon (1981), με τον Χιλιανό ποιητή RonaldKay.
Στην Πίνα Μπάους είχαν απονεμηθεί δεκάδες διακρίσεις, πάνω από 40. Στα σημαντικότερα βραβεία συγκαταλέγεται το βραβείο Κιότο, το 2007, που θεωρείται το Νόμπελ των τεχνών, επίσης το Χρυσό Λιοντάρι στην Μπιενάλε της Βενετίας.
Σπάνια παραχωρούσε συνεντεύξεις και δεν μιλούσε πολύ για το έργο της.
Δεν αποσύρθηκε από τη χορευτική σκηνή, ακόμα και σε μεγάλη ηλικία. Συνέχισε να χορεύει και στην εξηκοστή δεκαετία της ζωής της. Το 2008 πραγματοποίησε και μεγάλη περιοδεία στη Μεγάλη Βρετανία, με τεράστια προσέλευση του κοινού.
Πέθανε στις 30 Ιουνίου του 2009, ξαφνικά κι απροσδόκητα, πέντε μέρες μετά τη διάγνωση καρκίνου και δυο μέρες πριν αρχίσουν τα γυρίσματα της ταινίας της με τον Βέντερς.
Με το αιώνιο τσιγαράκι. Με τον Βιμ Βέντερς
Η Πίνα Μπάους άλλαξε το τοπίο του θεάτρου και του χορού για πάντα.
Στη φωτογραφία, η μεγάλη χορογράφος τον Αύγουστο του 2008 στη Φραγκφούρτη,
στα 68 της χρόνια, ακμαία, όπως πάντα. Ένα χρόνο μετά, πέθανε αιφνιδιαστικά. Λίγες μέρες πριν το θάνατό της, βρισκόταν επί σκηνής με τον θίασό της.
* «Η Νέα Υόρκη είναι σαν ζούγκλα, αλλά ταυτόχρονα σου παρέχει και ένα αίσθημα απόλυτης ελευθερίας» είχε πει κάποτε. «Στη διάρκεια αυτής της διετίας βρήκα πραγματικά τον εαυτό μου». Το Juilliard School, την άνοιξη του 2006, της απένειμε τον τίτλο της διδάκτορος Καλών Τεχνών.
Χορογραφία και τεχνική
Το στιλ της Πίνα Μπάους, διακρινόταν για την αμεσότητα και την ειλικρίνεια, που μιλούσε στην καρδιά του θεατή, κάνοντας ορατή την ουσία πίσω από το φαίνεσθαι. Η ομάδα της περιλάμβανε χορευτές κάθε μεγέθους και ηλικίας, με έμφαση στην προσωπικότητα. Ένα από τα σημεία αναφοράς στις χορογραφίες της ήταν οι καθημερινές χειρονομίες. Η ίδια έλεγε: "αυτό που προσπαθώ να κάνω, είναι να βρω μια γλώσσα για τη ζωή..."
Ανάμεσα στα γνωστότερα έργα της, ήταν η Ιεροτελεστία της άνοιξης (Frühlingsopfer, Rite Of Spring, 1975), με μία σκηνή καλυμμένη με χώμα, τα Γαρίφαλα (Nelken, 2005), όπου οι χορευτές χόρεψαν σε μια σκηνή γεμάτη λουλούδια, το Παλέρμο Παλέρμο (Palermo Palermo, 1989), με χορευτές που χόρευαν ισορροπώντας με ένα μήλο στο κεφάλι τους, και το Σημείο επαφής (Kontakthof, 1978), που το ερμήνευσε μια ομάδα ηλικιωμένων ανθρώπων, 58 ως 77 ετών (*). Επίσης, το πασίγνωστο Καφέ Μίλερ (Café Müller,1978) ένα έργο ημιαυτοβιογραφικό, γεμάτο αναμνήσεις από την οικογενειακή επιχείρηση (**). Οι παραστάσεις τους σημάδεψαν την ιστορία του σύγχρονου χοροθεάτρου.
Άφησε σπουδαία κληρονομιά, περισσότερα από σαράντα έργα (***), τα οποία η ομάδα της συνεχίζει να παρουσιάζει στη Γερμανία και στο εξωτερικό.
«Παραστάσεις που ποτέ δεν ήταν έτοιμες στην ώρα τους, χωρίς πολύ συχνά ούτε καν τίτλο για την πρεμιέρα, σπονδυλωτά έργα στην πλειονότητά τους, όπου το γέλιο εναλλάσσεται με τη μελαγχολία. Χιούμορ, ευφυΐα, ποιητικότητα, σαρκασμός και πάνω από όλα αλήθεια, αμεσότητα, ευαισθησία και βάθος χαρακτήριζαν τα έργα της. Τα τελευταία χρόνια οι παραγωγές γίνονταν σε συνεργασία με διάφορες χώρες: Βραζιλία, Τουρκία, Ιαπωνία, Χιλή, Ουγγαρία κ.ά.
Η Πίνα Μπάους δεν δημιουργούσε μόνο ρόλους αλλά και χαρακτήρες επί σκηνής. Οι χορευτές ήταν συνδημιουργοί. Και κατά κανόνα, δεν έπαιρνε έναν χορευτή για ένα χρόνο αλλά για μια ζωή. Έδωσε χώρο και χρόνο σε χορευτές όλων των ηλικιών, από τριάντα έως και πάνω από εξήντα. Μια πραγματική επανάσταση, σε ένα χώρο που η εικόνα μοιάζει συχνά πιο σημαντική από την ουσία. Χορευτές και χορεύτριες από όλο τον κόσμο, άλλοι λεπτοκαμωμένοι και άλλοι όχι, άλλοι ψηλοί και άλλοι κοντοί, κάποιοι νέοι και κάποιοι μεγαλύτεροι σε ηλικία αποτελούν τον θίασο. Όλοι όμως «όμορφοι» μέσα από την αλήθεια της διαφορετικότητάς τους.» (****)
Συνέβαλαν με τις ιδέες τους, με την έρευνά τους, με την προσωπικότητά τους στη δημιουργία ενός ρόλου.
Ο έρωτας, ο θάνατος, η απουσία, η δυσκολία προσέγγισης των δύο φύλων είναι τα θέματα που την απασχολούσαν. Οι παραστάσεις της είναι ένας καθρέφτης της ζωής, όπου ο καθένας μπορεί να αναγνωρίσει πλευρές του εαυτού του. Η μικρόσωμη, λεπτοκαμωμένη Πίνα Μπάους με το μελαγχολικό και οξύ βλέμμα ήξερε να «διαβάζει» την ανθρώπινη ψυχή.
Η ομάδα «Χοροθέατρο του Βούπερταλ Πίνα Μπάους» (TanztheaterWuppertalPinaBausch)
Σήμερα (2016), έχουν περάσει πια επτά χρόνια από τον θάνατό της και σαραντατρία από την ίδρυση (1973) του θρυλικού πλέον Χοροθεάτρου της στο Βούπερταλ. Η ομάδα χορού συνεχίζει να παρουσιάζει το ρεπερτόριό της, όχι μόνο στο Βούπερταλ αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Πριν από σαράντα χρόνια, όταν η Πίνα Μπάους έφτιαξε την ομάδα της, η γερμανική εφημερίδα «Φρανκφούρτερ Ρουντσάου» τη θεωρούσε «σχιζοειδή προσωπικότητα», ενώ ένας κριτικός στη Νέα Υόρκη, ο Κλάιβ Μπάρνς, ωρυόταν: «Απάτη, απάτη, απάτη, όλα ψεύτικα». Ευτυχώς για την ιστορία του χορού τίποτα από τα παραπάνω δε λύγισε το ιλιγγιώδες ταλέντο της. Η καταξίωση ήταν θέμα χρόνου.
Από τότε κι ως σήμερα, οι παραστάσεις των έργων της είναι κατάμεστες από κόσμο, το κοινό συρρέει στη μικρή επαρχιακή πόλη, από ολόκληρη τη Γερμανία αλλά και από άλλες χώρες, για να τα δει.
Σημειώσεις
* Αρκετά χρόνια αργότερα η Πίνα Μπάους έλεγε για το έργο αυτό: "Αυτή τη φορά θα ήθελα να ξεκινήσω στο Βούπερταλ με το «Σημείο επαφής» (Kontakthof), με εφήβους γύρω στα 14. Ξέρετε ότι πριν από καιρό είχα κάνει το έργο με κυρίους και κυρίες άνω των 65, και τώρα με ενδιαφέρει πώς είναι μια παραγωγή με ανθρώπους που έχουν άλλη ηλικία και άλλες εμπειρίες και όλα είναι πολύ εύθραυστα." Και το πραγματοποίησε το 2008 (Kontakthof – Mit Teenagern ab 14).
Το έργο έγινε και ταινία –ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Dancing dreams», το 2008, σε σκηνοθεσία της Αν Λίνζελ και υπό την επίβλεψη της ίδιας της χορογράφου, η οποία και επέλεξε τους 40 νέους, αγόρια κορίτσια 14 ως 18 ετών, που συμμετείχαν στην ταινία. Η ταινία περιγράφει την εξέλιξη των νεαρών χορευτών, από τη σωματική αδεξιότητα και την αβεβαιότητα, μέχρι τη χορογραφική τελειότητα. Τα θέματα του έργου, η αναζήτηση της αγάπης και της τρυφερότητας, αλλά και οι συνδεδεμένες μ’ αυτή απογοήτευση και επιθετικότητα, ήταν σε μεγάλο βαθμό απαιτητικά για τους νεαρούς χορευτές. Για πολλούς, η προσωπική αντιπαράθεση μ’ αυτά τα ζητήματα ήταν μια εντελώς νέα εμπειρία. Ιδιαίτερα η εφαρμογή τους στη χορογραφία και η αλληλεπίδραση με το άλλο φύλο ήταν μια μεγάλη πρόκληση για τους περισσότερους νεαρούς χορευτές. Οι έφηβοι ταυτίστηκαν με το ρόλο τους, ο καθένας λειτουργούσε ως μονάδα, αλλά και ως μέρος του συνόλου. Παρά τη διαφορά ηλικίας, τους διαφορετικούς τύπους σχολείων και τις διαφορετικές εθνικότητες, η ετερόκλητη ομάδα των αρχικών προβών μετατράπηκε σε μια δεμένη κοινότητα και δημιουργήθηκαν πολλές φιλίες. Οι έφηβοι αναφέρουν ότι απέκτησαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, ανεξαρτησία και σκεπτικισμό ενάντια στις προκαταλήψεις. Ο ενθουσιασμός και η ένταση, με την οποία οι έφηβοι –χωρίς να έχουν κάποια προηγούμενη εμπειρία- κατάφεραν να ενσωματώσουν τη χορογραφία, ήταν συνταρακτική.
Η Αν Λίνζελ επισημαίνει: Υπάρχουν πολλές συγκινητικές στιγμές στις αρχικές συστολές πριν το άγγιγμα. Όμως, σταδιακά αυξήθηκε το θάρρος και τα συναισθήματα απελευθερώθηκαν. Υπάρχει, για παράδειγμα, η σκηνή «Οι άνδρες των κοριτσιών» (τίτλος εργασίας), όπου ένα κορίτσι παίζει το ρόλο της λυπημένης που θέλει να βρει παρηγοριά. Πρώτα, από έναν νεαρό, ο οποίος τη χαϊδεύει πολύ προσεχτικά, ένας άλλος, ο οποίος την αγγίζει φευγαλέα, μέχρι να την αγγίξουν και τα 13 αγόρια, παντού, ολοένα και πιο δυνατά – από την τρυφερότητα γεννιέται επιθετικότητα. Για τα αγόρια ήταν δύσκολο να διαχωρίσουν το ρόλο απ’ την πραγματικότητα, το κάθε ένα ζητούσε συγγνώμη με συγκινητικό τρόπο από την Κιμ, το «στενοχωρημένο» κορίτσι, «δεν το εννοούσαμε, δε θέλαμε να σου κάνουμε κακό, κτλ». Ή η αργή διαδικασία από τη συστολή στον «επαγγελματισμό», καθώς για ένα αγόρι και ένα κορίτσι ήταν ένα αμήχανο ζήτημα οι πιο «οικείες» σκηνές. (http://www.myfilm.gr/13306 )
** Ο σκηνοθέτης Βιμ Βέντερς είχε εντυπωσιαστεί και συγκινηθεί, όταν το 1985 παρακολούθησε για πρώτη φορά το Καφέ Μίλερ (Café Müller) της χορογράφου Πίνα Μπάους, από το Χοροθέατρο του Βούπερταλ (Tanztheater Wuppertal), στη Βενετία. Από τη συνάντηση αυτών των δύο καλλιτεχνών δημιουργήθηκε μια μακρόχρονη φιλία και με το πέρασμα των χρόνων, το σχέδιο για μια ταινία από κοινού. Η ταινία - ντοκιμαντέρ έγινε τελικά το 2011, χωρίς την παρουσία της. Περιλαμβάνει αποσπάσματα από τις 4 παραγωγές που είχε επιλέξει η ίδια η Μπάους και αρχειακό υλικό της χορογράφου εν ώρα δουλειάς, με την καινοτομία της 3D τεχνολογίας. καθώς και πολλές σόλο εμφανίσεις των χορευτών της. Για να το πετύχει αυτό, ο Βέντερς χρησιμοποίησε τη μέθοδο των ερωτήσεων, που χρησιμοποιούσε και η Μπάους στις δικές της παραγωγές. Έθετε ερωτήματα και οι χορευτές της απαντούσαν όχι με λέξεις, αλλά με αυτοσχέδιες χορογραφίες και με τη γλώσσα του σώματος. Εξέφραζαν τα βαθιά τους συναισθήματα και τις προσωπικές τους εμπειρίες, από τις οποίες η Μπάους, μέσω εντατικών συνεδριών με την ομάδα της, δημιουργούσε τα δικά της χορευτικά κομμάτια. Ο Βέντερς στράφηκε σε αυτή τη μέθοδο, όταν προσκάλεσε τους χορευτές να εκφράσουν στην ταινία τις αναμνήσεις τους από την Μπάους, με ξεχωριστές σόλο εμφανίσεις. Κινηματογράφησε λοιπόν τα διαφορετικά αυτά σόλο σε πολλές τοποθεσίες, μέσα και γύρω από το Βούπερταλ.
*** http://en.wikipedia.org/wiki/Pina_Bausch και
http://www.pina-bausch.de/en/pina_bausch/works.php έργα: 1973 – 2009
**** http://www.kathimerini.gr/762084/article/politismos/xoros/h-pina-mpaoys-diavaze-thn-yyxh Η Πίνα Μπάους «διάβαζε» την ψυχή, Μαρία Ρηγούτσου, 13.04.2014.
Σύνδεσμοι:
Τέσσερα χρόνια χωρίς την Πίνα Μπάους , 30 Ιουνίου 2013
http://www.dancenews.gr/dancepedia/prosopikotites/bausch.html Πίνα Μπάους
http://camerastyloonline.wordpress.com/2009/07/17/pina-bausch_afieroma_ef/
Πίνα Μπάους (Pina Bausch) , αφιέρωμα (Εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών).
http://www.kathimerini.gr/762084/article/politismos/xoros/h-pina-mpaoys-diavaze-thn-yyxh Η Πίνα Μπάους «διάβαζε» την ψυχή, Μαρία Ρηγούτσου, 13.04.2014
http://www.lifo.gr/team/showtime/39244 ,
άρθρο της Αργυρώς Μποζώνη Pina-Pina/ Αφιέρωμα στην Πίνα Μπάους, 28.6.2013
http://en.wikipedia.org/wiki/Pina_Bausch όλα τα έργα
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=110437 πληροφορίες για κάποια έργα
http://tospirto.net/dance/people/13979
Πίνα Μπάους: δέκα εξομολογήσεις της θρυλικής χορογράφου, 6 Αυγούστου 2013
http://efmag.blogspot.gr/2008/07/blog-post_4070.html
Αφιέρωμα στην Εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών, 23/7/08,
http://parallhlografos.wordpress.com/2011/04/17/pina-bausch/
PinaBausch, 17 Απριλίου 2011
http://www.myfilm.gr/13306Cinema: Dancing Dreams (Tanztraume / Pina Bausch in Dancing Dreams) των Αν Λίνζελ, Ράινερ Χόφμαν (2010)
http://www.tanznetz.de/gallery/2116/showGALERIEN. WEIGELT WEB - PINA BAUSCH
Βίντεο (επιλογή)
https://www.youtube.com/watch?v=CNuQVS7q7-A#t=44
Pina (2011) - Official Trailer [HD]
A tribute to choreographer Pina Bausch. "Pina" is also Germany's official submission to the Best Foreign Language Film category of the 84th Academy Awards 2012.
Ο Βιμ Βέντερς με την ταινία του "Pina" έκανε στην ουσία ένα συναισθηματικό αφιέρωμα σε μια μεγάλη καλλιτέχνη και φίλη του. Σε εκείνη που συνέλαβε το πνεύμα των καιρών και δημιούργησε τον όρο χοροθέατρο συνδέοντας τον κλασικό χορό, το θέατρο, την παντομίμα και το τραγούδι. Λίγο πριν από την έναρξη των γυρισμάτων ο σκηνοθέτης δέχθηκε το τηλεφώνημα ανακοίνωσης του θανάτου της. Και παρόλο που κατέρρευσε βρήκε τον τρόπο να συνεχίσει χωρίς αυτήν.
http://www.youtube.com/watch?v=pn5cknjzjBg#t=122 2:52
Kontakthof - Pina Bausch
με ερμηνευτές ερασιτέχνες πάνω από τα 65, το 2000, και στη συνέχεια με ερμηνευτές 15-18 ετών, το 2011. KONTAKTHOF (representaciones en 1978 / 2000 / 2008-2011)
http://www.youtube.com/watch?v=4e3U0flBwJ0 1:09
Pina - Excerpt from Kontakthof
From Wim Wenders' documentary.
http://www.youtube.com/watch?v=05N_N5coYFI 2:26 !!!!!!!!!
Out of Context - for Pina : les ballets C de la B / Alain Platel
http://www.youtube.com/watch?v=Jm70fMM3JAk 1:26
Pina Bausch (Cafe Müller)
https://www.youtube.com/watch?v=pEQGYs3d5Ys 49:18
Pina Bausch - Cafe Müller
"Cafe Muller" (1978, versione televisiva1985) Regista e coreografa: Pina Bausch
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης από την Πίνα Μπάους
http://www.youtube.com/watch?v=J4qm1wyzHwI 1:55 !!!!!!!!!!
Le Sacre du printemps - Pina Bausch
http://www.youtube.com/watch?v=NOTjyCM3Ou4 8:57
Stravinsky- Rite of Spring "Opening"
http://www.youtube.com/watch?v=s7pV2cX0qxs 7:24
Stravinsky- Rite of Spring "Sacrificial Dance" (η θυσία)!!!
http://www.youtube.com/watch?v=KXVuVQuMvgA#t=183 7:25
Le Sacre Du Printemps by Pina Bausch Wuppertal Dance Theater
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης από τον Νιζίνσκι και τον Μπεζάρ (για μια σύγκριση)
http://www.youtube.com/watch?v=BryIQ9QpXwI 38:01
Igor Stravinsky - Le Sacre du Printemps - Vaslav Nijinsky-Version 1913 - Ballett Mariinski-Theater
http://www.youtube.com/watch?v=XedawBHB-uc 32:58
Balletto Maurice Béjart SACRE DU PRINTEMPS Stravinsky 1970
http://www.youtube.com/watch?v=lDJFMvU2ZqY 11:11
Pina Bausch - "Orfeu e Eurídice"
Με το μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού
https://www.youtube.com/watch?v=ThrmPOdT-F0
Orphée et Eurydice de Gluck
http://www.youtube.com/watch?v=gKy9MiOey_s 1:27 !!!!!
Dominique Mercy - Nelken
1982, solo de Dominique Mercy.
Ένα εξαιρετικό και χιουμοριστικό σόλο του Ντομινίκ Μερσί σε γυναικείο ρόλο.
http://www.youtube.com/watch?v=T07s6I1RCgc 1:38
Chorégraphie: Nelken de Pina Bausch à Nîmes
http://www.youtube.com/watch?v=x0LlPetTrOI
NELKEN DE PINA BAUSCH.mov
http://www.youtube.com/watch?v=dWIs89Pub0w 3:26
Lilies of the valley !!!!!
Lillies of the Valley - Jun Miyake.
Pina - Wim Wenders (Germany)
http://www.youtube.com/watch?v=5pftKZoVndM 4:33 !!!!!!!!!
danza. PINA BAUSCH
http://www.youtube.com/watch?v=knQEKaMGJMY 3:13
La Prima Vez
Traditional sephardic song performed by The New World Renaissance Band (voice: Owain Phyfe). From the soundtrack of the Pina Bausch's work "Der Fensterputzer".
Σάουντρακ, ένα σεφαρδίτικο τραγούδι (Την πρώτη φορά που σε είδα /Ερωτεύτηκα τα μάτια σου /Από κείνη τη στιγμή σ’ αγάπησα / Και μέχρι τον τάφο θα σ’ αγαπώ.).
Εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος:
https://www.youtube.com/watch?v=aUFXpXVL9F0 1:29:16, 2013, με αγγλ. υπότ.
Sonhos em Movimento "Nos Passos de Pina Bausch" (Inglês)
διδασκαλία σε έφηβους, ρομά, μουσουλμανάκια, κτλ, κυρίως το kontakthof
https://www.youtube.com/watch?v=LukGTGJ07q4 1:34:24
OUT OF CONTEXT FOR PINA TOKYO 2013
Ένα έργο με σκληρές αβανγκάρντ στιγμές (πχ στα 50΄-55΄)
Συμπληρωματικό υλικό
Ι. Δέκα εξομολογήσεις της θρυλικής χορογράφου
1. Όταν άρχισα να χορογραφώ, ποτέ δεν σκεφτόμουν μία παράσταση σαν χορογραφία, αλλά σαν έκφραση συναισθημάτων.
2. Δεν ξέρω πού σταματά ένα πράγμα και πού αρχίζει ένα άλλο, και δεν χρειάζεται να το αναλύσω. Θα περιόριζε τη δουλειά μου, αν ήμουν πολύ αναλυτική.
3. Ο χορός είναι κάτι διαφορετικό από την τεχνική.
4. Όταν δημιουργείτε ένα νέο έργο, το σημείο εκκίνησης πρέπει να είναι η σύγχρονη ζωή, όχι οι υπάρχουσες μορφές χορού.
5. Δεν ενδιαφέρομαι για το πώς κινούνται οι άνθρωποι, ενδιαφέρομαι για το τι τους κάνει να κινηθούν.
6. Χορέψτε, χορέψτε, γιατί χανόμαστε.
7. Μου άρεσε να χορεύω, γιατί φοβόμουν να μιλήσω. Όταν κινιόμουν, μπορούσα να αισθανθώ.
8. Δεν ήθελα να μιμηθώ κανέναν. Δεν ήθελα να χρησιμοποιήσω καμία από τις κινήσεις που ήδη γνώριζα.
9. Οι άνθρωποι θα ρωτήσουν γελώντας: «Πώς πήγε;». Και η απάντηση μου θα ήταν πάντα γελώντας, «Θα πρέπει να ρωτήσετε τον Ravel».
10. Έχω χορέψει παντού, σε τέντες, σε παραθαλάσσιες σκηνές, σε υπαίθριο φεστιβάλ του Κολοράντο.
ΙΙ. Αποσπάσματα από συνεντεύξεις και από εξαιρετικές κριτικές για τη δουλειά της Μπάους
Ο Γιώργος Λούκος για την Πίνα Μπάους.
Η Πίνα Μπάους με τον διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Γιώργο Λούκο.
Ήταν μεγάλη έμπνευση για όλο τον κόσμο. Ήταν σαν φιγούρα από θέατρο σκιών. Την αποκαλούσαν το «θλιμμένο σώμα». Ήταν Ευρωπαία. Είχε χιούμορ, αγάπη, της άρεσε να ανακαλύπτει καινούργια μέρη, της άρεσαν το κρασί και το τσιγαράκι, επιδίωκε να δοκιμάζει νέες γεύσεις. Ήταν απλή και ανθρώπινη, έξυπνη και μορφωμένη. Ήταν σαν μια σκιά με μουσική, σαν πεταλούδα.
http://camerastyloonline.wordpress.com/2009/07/17/pina-bausch_afieroma_ef/
H ΠINA ME TO KOMΠINEZON
Πριν την εμφάνιση της Πίνα Μπάους στο κλασικό μπαλέτο βλέπαμε πράγματα πολύ απλά, δηλαδή κύκνους και κυκνάκια. Στον μοντέρνο χορό, πάλι, κυριαρχούσαν φιγούρες, σαν αριθμοί ή σαν νότες, χωρίς τίποτε το ανθρώπινο. Και ξαφνικά έρχεται η Πίνα, βγαίνει με το κομπινεζόν, λέει μια κουβεντούλα, τρώει ένα χαστούκι, κάνει δυο βηματάκια, κι όλος ο κόσμος βλέπει τον εαυτό του πάνω στη σκηνή. Δεν νομίζω ότι μπορώ να περιγράψω με ακρίβεια ποια είναι η αλήθεια του γερμανικού εξπρεσιονισμού. Στις παραστάσεις της Πίνα, όμως, η αλήθεια είναι σ’ αυτές τις ανεπαίσθητες, τις απολύτως ανθρώπινες, αισθησιακές και συγκινητικές σκηνές, τις τόσο καθημερινές και τις τόσο απροσδόκητες… Ίσως αυτός είναι ο λόγος που την κάνει εξίσου σημαντική και επιδραστική όχι μόνο στον χορό: είναι ο άνθρωπος που, ξαφνικά, χωρίς κείμενο, ένωσε το παγκόσμιο θέατρο.
Ήταν από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Έχει επηρεάσει το χορό, το θέατρο, τη φωτογραφία, το σινεμά. Οι τρεις μεγαλύτερες ευρωπαίες χορογράφοι, η Αν Τερέζα ντε Κεερσμάακερ, η Μαγκί Μαρέν και η Σάσα Βαλτς, κατάγονται κατευθείαν από την Πίνα Μπάους, δεν θα υπήρχαν χωρίς την Πίνα Μπάους. Και οι τρεις έκαναν πρόοδο στη δουλειά τους προσπαθώντας να μάθουν από αυτήν. Η Αν Τερέζα ντε Κεερσμάακερ και η Μαγκί Μαρέν ξεκίνησαν στο σχολείο του Μπεζάρ, Από το Καφέ Μίλερ, 1978
η Γερμανίδα Σάσα Βαλτς ήταν πιο εξπρεσιονίστρια από την αρχή, τελικά όμως η Πίνα Μπάους τις έφερε κοντά και τους έδωσε την αληθινή τους προσωπικότητα: τη θεατρικότητα και την απλότητα. Και οι τρεις είναι διαφορετικές μεταξύ τους, αλλά έχουν πάρει από την Πίνα Μπάους αυτό που χρειάζονταν.
Έχει επηρεάσει περισσότερο από κάθε σκηνοθέτη ή χορογράφο τις αναπαραστατικές τέχνες. Ο Φεντερίκο Φελίνι, όταν γύριζε το φιλμ στο οποίο συνεργάστηκαν Και το πλοίο φεύγει, πήγαινε στις παραστάσεις της κάθε βράδυ. Το ίδιο έκανε κι ο Πέδρο Αλμοδόβαρ. Θυμάμαι, όταν πηγαίναμε για παραστάσεις στη Μαδρίτη, ο Πέδρο Αλμοδόβαρ ήταν κάθε βράδυ στο θέατρο. Αν έκανε δέκα παραστάσεις, ήταν και στις δέκα. Απορούσαμε πώς δεν ερχόταν και στις πρόβες. Όταν εκείνη έκανε τις χορογραφίες για την ταινία Μίλα της, για να την ευχαριστήσει, στο Φεστιβάλ που διοργανωνόταν στην έδρα τής Πίνα Μπάους, στο Βούπερταλ και στο Έσεν, έφερε νέους καλλιτέχνες από την Ισπανία που δεν τους ξέραμε και το οργάνωσε εκείνος.
Δεν είναι τυχαίο που κάθε χρόνο στο Βούπερταλ βλέπαμε μεγάλα ονόματα από διάφορες τέχνες. Δεν έχω δει άλλο καλλιτέχνη που να ενώνει όλο τον κόσμο ασχέτως εθνικοτήτων και παραδόσεων. Όλοι έκαναν παρέα με την Πίνα. Εκτός από τη βαθιά της συγκρότηση, είχε βρει κάτι ουσιαστικό στην ανθρώπινη φύση και το έδειχνε.
Έχω ακούσει ότι τη λάτρευε κι ο Βιμ Βέντερς, επρόκειτο άλλωστε να συνεργαστούν. Αντιθέτως, τη ζήλευαν ορισμένοι από τους σκηνοθέτες του θεάτρου. Kάποιοι απ’ αυτούς δεν μπορούσαν να καταλάβουν την προσαρμοστικότητά της. Διότι για την Πίνα Μπάους δεν υπήρχαν σύνορα. Πήγαινε στην Ινδία, έκανε μια δουλειά και ήταν σαν να είχε γεννηθεί στο Ρατζαστάν κι όχι στη Γερμανία...
Κάπως έτσι κατέκτησε μια απήχηση μοναδική. Η ομάδα της δεν προλάβαινε να αρνείται προτάσεις. Θυμάμαι, σχετικώς πρόσφατα, ενώ είχε αρχίσει να κάνει αφιερώματα σε διάφορες πόλεις, της ζήτησα κι εγώ να κάνει κάτι για την Αθήνα. Μου έδειξε τότε μια λίστα με 37 πόλεις που περίμεναν.
ΑΥΤΗ ΠΟΥ ΕΝΩΣΕ ΤΟ ΠΑΖΛ
Από τη δεκαετία του 1970 ήδη σοβούσε μια μάχη μεταξύ των μοντέρνων και των κλασικών, μια μάχη που κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1980. Ειδικά σε μια χώρα όπως η Γαλλία, με μεγάλη παράδοση κλασικού μπαλέτου, εμείς, οι κλασικοί, αυτούς που έρχονταν από την Αμερική τους βλέπαμε σαν μετανάστες. Με την Πίνα, όμως, που πλέον τη μαθαίναμε καλά, τα πράγματα δεν ήταν καθόλου έτσι. Παρακολουθώντας ακόμα και μια χορογραφία της εύκολα καταλάβαινε κανείς ότι έφερε όλη την ευρωπαϊκή παράδοση, μια παράδοση στην οποία εκείνα τα χρόνια ήταν εντελώς επιφυλακτικός ο αγγλοσαξονικός κόσμος. Γι’ αυτό, άλλωστε, χρειάστηκε πολύς καιρός για να την καταλάβουν οι Αγγλοσάξονες, έτσι εξηγείται μάλιστα ότι τις χειρότερες κριτικές τις είχε πάρει στην Αγγλία και στην Αμερική.
Τι να κάνουμε; Οι άνθρωποι με τις παραδοσιακά παγιωμένες ιδέες δεν μπορούσαν να καταλάβουν τα κορίτσια που έβγαιναν στη σκηνή με το κομπινεζόν. Αυτό δεν ήταν ούτε μεταμοντέρνο, δεν ήταν όμως ούτε η Λίμνη των Κύκνων, πώς λοιπόν να το κατατάξουν; Οι άνθρωποι του χορού, όμως, και οι μεταμοντέρνοι και οι κλασικοί, κατάλαβαν αμέσως ότι ήταν αυτή που θα ενώσει το παζλ. Κι αυτό έγινε.
Η Πίνα Μπάους ήταν η πρώτη στην Ευρώπη που ενσωμάτωσε τη σύγχρονη με την κλασική τεχνική. Είχε καταπληκτικούς χορευτές, γιατί έκαναν μαθήματα Λιμόν, release –τα πάντα– και συγχρόνως ήταν καλοί κλασικοί χορευτές. Μαζί με αυτούς έκανε και η ίδια πρόοδο. Έλεγε συχνά ότι έμαθε τη δουλειά της βλέποντας τους χορευτές της και δουλεύοντας μαζί τους.
ΔΥΟ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ
Ήταν παραγωγική και αξιοθαύμαστη, επινοητική και συγκινητική συνεχώς. Mιλώντας για τις δουλειές της, δεν πρέπει κανείς να παραλείψει τα δυο πιο σημαντικά έργα της.
Το ένα είναι το CafeMüller. Στην ουσία, εδώ, χορογραφεί μια παιδική μνήμη• όπως έχει πει η ίδια, όταν ήταν μικρή στο Ζόλινγκεν κι άκουγε βομβαρδισμούς, κρυβόταν κάτω από τα τραπέζια. Αυτά τα τραπέζια έβαλε στη σκηνή, κι ανάμεσά τους έβαλε ανθρώπους να περπατούν, ανθρώπους που δεν ξέρεις πού πάνε, που έχουν χάσει τον μπούσουλα, που δεν ξέρουν αν θα βγουν απ’ την πόρτα. Όλη αυτή η αταξία τελικά έχει μια οργάνωση. Είναι η ανθρώπινη φύση: είμαστε χαμένοι, δεν ξέρουμε πού πάμε, αλλά την ίδια στιγμή είναι σαν να το έχουμε κάνει πρόβα. Αυτοί που δούλεψαν το 1978, την πρώτη φορά δηλαδή, στο Καφέ Μίλερ με την Πίνα Μπάους, δεν έφυγαν ποτέ, είναι 30 χρόνια μαζί. Αλλά κι αυτό έχει μεγάλη σημασία.
Η Ιεροτελεστία της άνοιξης είναι ένα πολύ σπουδαίο έργο, από τα σημαντικότερα του 20ού αιώνα. Ήδη το 1913 όταν το χορογράφησε ο Νιζίνσκι καταλάβαμε ότι ήταν ιδιοφυΐα, επειδή με αυτό το έργο και με το Απόγευμα ενός Φαύνου άλλαξε τελείως το κλασικό μπαλέτο, ενώ ο ίδιος ήταν κλασικός. Τότε έβρισαν και τον Στραβίνσκι, που είχε γράψει τη μουσική, και τον Νιζίνσκι. Έκτοτε έγιναν άλλες δύο χορογραφίες, μία από τον Μορίς Μπεζάρ και μία από την Πίνα Μπάους. Δύο διαφορετικές σχολές: η χορογραφία του Μπεζάρ είναι νεοκλασική, ωραιοποιημένη, εξιδανικευμένη, με απλή ενδυματολογία να φαίνονται τα κορμιά… Αντίθετα, στη χορογραφία της Πίνα Μπάους δεν θυμάμαι κορμιά, μόνο τη λάσπη θυμάμαι. Όλοι οι χορευτές έτρεχαν μες στα χώματα, σαν δυο αγέλες ζώων. Η δύναμη της χορογραφίας της Πίνα Μπάους είναι εξίσου σημαντική με τη δύναμη της μουσικής.
Από την Αφήγηση του Γιώργου Λούκου στον Ηλία Κανέλλη, 14/7/09
https://camerastyloonline.wordpress.com/2009/07/17/pina-bausch_afieroma_ef/
Πίνα Μπάους (Pina Bausch), αφιέρωμα (Εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών).
Μετά την Πίνα Μπάους, η ηλικία του χορευτή δεν παίζει πια ρόλο. Άνθρωποι που είναι 55 χρόνων, ακόμα κι αν δεν μπορούν να χορέψουν όπως πριν, κάνουν κάτι άλλο. Κάθονται, π.χ., σε μια καρέκλα και ίσως αυτή η καρέκλα να είναι το πιο σημαντικό στοιχείο της παράστασης. Οι άλλοι χορευτές γυρίζουν σαν τρελοί γύρω γύρω, πηδάνε, ακροβατούν – και τα βλέμματα των θεατών να είναι πάνω σε αυτούς που κάθονται. Άλλαξε όλες τις προσεγγίσεις και στο θέατρο και στον χορό.
http://efmag.blogspot.gr/2009/07/blog-post_6592.html
Κείμενο και αποσπάσματα από συνεντεύξεις, Ιούλιος 2008
Αφιέρωμα στην Εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών.
Πίνα Μπάους, εκείνη που επιμένει στο γιατί.
Τι είναι αυτό που κάνει το έργο της Πίνα Μπάους πηγή έμπνευσης και δημιουργίας για τις νεότερες γενιές καλλιτεχνών;
Από τις κορυφαίες χορογράφους του καιρού μας, η Μπάους έχει αφήσει ανεξίτηλα το σημάδι της στο σώμα του σύγχρονου χορού δημιουργώντας μια νέα, δική της αισθητική και επεκτείνοντας τα όρια της τέχνης της. Παραμένοντας στο κέντρο των εξελίξεων επί σχεδόν τριάντα χρόνια, συνεχίζει να τροφοδοτεί και να εμπνέει όχι μόνο γενιές χορογράφων αλλά και ανθρώπους του θεάτρου, εικαστικούς και κινηματογραφιστές.
Σε λίγες μέρες θα δούμε στην Επίδαυρο την όπερα Ορφέας και Ευρυδίκη του Κρίστοφ Βίλιμπαντ Γκλουκ (1714-1787) χορογραφημένη από την Πίνα Μπάους. Η ίδια η όπερα του Γκλουκ θεωρείται καινοτόμος, αφού το έργο τελειώνει με ένα χαρμόσυνο παιάνα, καθώς ο θεός Έρωτας συγκινείται από το θρήνο του Ορφέα και ξαναζωντανεύει την Ευρυδίκη, αντί να αφήσει τον Άδη να την καταπιεί, κατά το μύθο. Η παράσταση αυτή του 1975 θεωρείται αντιπροσωπευτική της πρώτης περιόδου της Πίνα Μπάους.
«Δεν με ενδιαφέρει πώς κινούνται οι άνθρωποι, αλλά τι είναι αυτό που τους κινεί».
Η δουλειά της, τόσο προσωπική που συχνά θυμίζει κάποιου το όνειρο, είναι ταυτόχρονα βαθιά δημοκρατική: η Μπάους θέτει ερωτήματα στους χορευτές κι αυτοί προσφέρουν τις απαντήσεις τους· εκείνη επιλέγει και οργανώνει το υλικό, ώστε να απολαμβάνουμε εμείς, οι «απ’ έξω», τα πολυσυλλεκτικά της ποιήματα. Συχνά, δε, πρώτα παρουσιάζει ένα καινούργιο έργο κι έπειτα του δίνει τίτλο, επιτρέποντας στην επαφή με το κοινό να το καθορίσει.
Σταθερά της θέματα η αδυναμία επικοινωνίας, η μοναδικότητα του προσώπου και η ακάματη εσωτερική εξερεύνηση της μνήμης, του τραύματος, των ευχών, των ρόλων, των συμβόλων - ενώ η κοινωνική και πολιτική διάσταση του χοροθεάτρου είναι ένα σημείο όπου καινοτομεί. Τα όρια ανάμεσα στον ρόλο και το άτομο δείχνουν να λιώνουν, αφήνοντας τους ερμηνευτές της εκτεθειμένους επί σκηνής. Χαρακτηριστική είναι μια φράση που είχε πει το 1973, στην αρχή της καριέρας της: «Δεν με ενδιαφέρει πώς κινούνται οι άνθρωποι, αλλά τι είναι αυτό που τους κινεί».
Ουδείς προφήτης στον τόπο του; (Βούπερταλ)
Το 1973 δέχεται να αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση της κρατικής σκηνής του μπαλέτου του Βούπερταλ, το οποίο μετατρέπει σε Χοροθέατρο και έναν χρόνο αργότερα κάνει πρεμιέρα με το έργο Φριτς. Ακολουθούν τα έργα Ιφιγένεια εν Ταύροις, Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα, και πολλά άλλα έργα που προκαλούν και ταράζουν: Χορευτές που χειρονομούν, αφηγούνται τα παιδικά τους όνειρα, καπνίζουν, δακρύζουν ή απλώς αναπνέουν επί σκηνής – πράγματα, έως τότε, ανήκουστα. Οι δημότες παραπονούνται ότι πάνε στράφι τα λεφτά των φορολογουμένων και η Μπάους δέχεται υβριστικά τηλεφωνήματα, αλλά και επιθέσεις – άγνωστοι φτάνουν στο θέατρο για να τη φτύσουν ή να ορμήσουν και να την πιάσουν από τα μαλλιά…
Και ενώ σκεφτόταν να μεταφέρει την έδρα της στο Παρίσι, οι χορευτές της ήθελαν να παραμείνουν στο Βούπερταλ. Τελικά εκεί και παρέμεινε, μια απόφαση που ίσως τελικά ήταν σοφή. Καθώς τα έργα της βασίζονται στην καθημερινότητα, το Βούπερταλ αποτελεί ίσως το τέλειο παρατηρητήριο: μια συνηθισμένη μικρή πόλη.
Μια αριστοτελική Γερμανίδα
Κι ενώ η αναγνώριση ήρθε πρώτα από το διεθνές κοινό, τα έργα της είναι πλέον ανάρπαστα στο Βούπερταλ, το 2003 μάλιστα της απένειμαν το κλειδί της πόλης. Δίχως, βέβαια, αυτό να σημαίνει ότι η κριτική δεν την έχει κατακεραυνώσει κατά καιρούς και εκτός γερμανικών συνόρων. Η σκοτεινή ένταση των έργων της, η συναρπαστική αλλά θλιβερή θέα τής ανθρωπότητας, η βία και η σκληρότητα των ανδρών απέναντι στις γυναίκες και η γυναικεία βαναυσότητα απέναντι στους άντρες, η σωματική και συναισθηματική κακοποίηση και η παγερή αδιαφορία του κοινωνικού περίγυρου, οδήγησαν κάποιους κριτικούς να μιλήσουν για «πορνογραφία του πόνου» στα έργα της (Arlene Croce, The New Yorker), ενώ άλλοι παρατηρούν: «Το ενοχλητικό με τη δουλειά της Μπάους, πέρα από την όποια πρωτοτυπία και αρτιότητα, είναι ότι δεν είναι κανείς σίγουρος για την δική της ηθική θέση» (Alan Kriegsman, «The Washington Post»). Ίσως, βέβαια, αυτό ακριβώς να είναι το στοιχείο που κάνει τη δουλειά της τόσο αγαπητή – το γεγονός ότι καταφέρνει, με τη νηφαλιότητα του παρατηρητή και την καθαρότητα βλέμματος ενός παιδιού, να καταθέτει ανθρώπινους μηχανισμούς και στιγμές εντελώς αριστοτελικά: εκείνη μας καθρεφτίζει δίχως να κρίνει ή να ποδηγετεί, κι εμείς αναγνωρίζουμε το βαθύ μας εαυτό επί σκηνής, μια πράξη που από μόνη της δύναται, ίσως, να μας μετασχηματίσει. Όπως έχει πολλές φορές ειπωθεί, η Μπάους αναθέτει στο κοινό την απόδοση νοήματος των έργων της.
Συνταξιούχοι και ρομαντισμός
Ένα από τα πολλά ταμπού που έσπασε η Πίνα Μπάους ήταν το ιδανικό του ιδανικά ωραίου χορευτή. Οι γυναίκες στα έργα της συνήθως φορούν μακριές, πανέμορφες τουαλέτες κι έχουν τα μαλλιά τους λυτά, ενώ οι άντρες, με παντελόνια και πουκάμισα, κρατούν κι εκείνοι την αρχετυπική μορφή του φύλου τους, χωρίς όμως και να διστάσουν να την ανταλλάξουν με τη θηλυκή, γλιστρώντας ενίοτε σε γόβες και σατέν. Ανάμεσα στους χορευτές της βρίσκουμε άντρες και γυναίκες με σωματότυπους που υμνούν τη διαφορετικότητα: υπάρχουν κοντοί και ψηλοί, όμορφοι και άσχημοι, σφριγηλοί νεαροί ή συνταξιούχοι δίχως καμία σκηνική εμπειρία, που όμως κατορθώνουν να κατακτούν αξιοζήλευτη τεχνική αρτιότητα…
Άλλο ένα από τα φράγματα που έσπασε η Μπάους ήταν αυτό της θεματολογίας. Τα έργα της δεν αποπνέουν απαραιτήτως χαρά. Κάποτε αναδύουν σπαραγμό, φόβο ή απουσία, όχι όμως δίχως χιούμορ. Γνήσιο τέκνο της μεταπολεμικής Γερμανίας (όπως, αντίστοιχα, στην Ιαπωνία η γενιά που δημιούργησε το ωμά εξπρεσιονιστικό Μπούτο), η Μπάους θέτει δύσκολες ερωτήσεις. Η δουλειά της, συχνά εστιασμένη στο αίσθημα της ενοχής, της ηθικής ευθύνης και της σκοτεινής όψης της φύσης μας, φέρει μέσα της τόσο τη δική της απογοήτευση, όσο και την ανάγκη της για υπαρξιακή ανακούφιση. Η ιδέα ότι μια παράσταση χορού πρέπει να είναι ευχάριστη αντικαταστάθηκε από την ανάγκη της Μπάους για ειλικρινή έκφραση, κάτι που συχνά την οδηγεί σε πένθιμα, αν και ολοζώντανα, έργα. Ταυτόχρονα, εκτιμώντας βαθύτατα την ελαφρότητα μέσα από το βάρος της, συχνά τη βλέπουμε να δημιουργεί στιγμές τόσο ρομαντικά τρυφερές, που θα μπορούσε να τις έχει ονειρευτεί ένα κορίτσι. Η Μπάους δημιουργεί κάτι μεγάλο από κάτι μικρό, χτίζοντας στη λεπτομέρεια, επαναλαμβάνοντας μια χειρονομία κι αντηχώντας ένα νέο νόημα κάθε φορά, χρησιμοποιώντας το μπαλετικό της παρελθόν, αυτοσχεδιαστικές τεχνικές και την κατά Στανισλάφσκι αισθητηριακή μνήμη για να αρθρώσει το μοναδικά δικό της λόγο.
Η Πίνα Μπάους για την παράσταση Ορφέας και Ευρυδίκη.
«Ο δικός μου Ορφέας [στον «Ορφέα και Ευρυδίκη» του Γκλουκ] δεν είναι ήρωας, αλλά ένας άντρας που η αγάπη τον έχει κάνει απόλυτα ευάλωτο.»
«Με το Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού μοιραζόμαστε αμοιβαίο θαυμασμό. Πρόκειται για μια ιστορία έρωτα με αυτούς τους χορευτές, (μια ιστορία) που ξεκίνησε με την Ιεροτελεστία της Άνοιξης που χορογράφησα μαζί τους. Το πόσο ανοιχτοί ήταν πνευματικά και η όρεξή τους για μια βαθιά εμπειρία, με έκανε να θέλω να δουλέψω ξανά μαζί τους. Και τώρα, μετά τον Ορφέα και Ευρυδίκη, εξακολουθώ να έχω την έντονη επιθυμία να επιστρέψω και πάλι.»
(Συνέντευξη στη «Figaro»)
Το διαμάντι του 1975 αναβίωσε για το Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού το 2005 και αποτελεί ένα αξεπέραστο έργο της Μπάους.
Οι επισκέψεις της Πίνα Μπάους στην Ελλάδα ήταν συχνές
Ορφέας και Ευρυδίκη στην Επίδαυρο, Φεστιβάλ Αθηνών, 2008.
Πένθος, Βία, Ειρήνη, Θάνατος. Έτσι, ονόμασε η Πίνα Μπάους τις τέσσερις ενότητες της παράστασης Ορφέας και Ευρυδίκη της όπερας του Γκλουκ, που δόθηκε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου 19 και 20 Ιουλίου, από το Μπαλέτο της Εθνικής Όπερας του Παρισιού. Παίχτηκε επάνω σε ένα κατάμαυρο στιλπνό πατάρι, που πλαισιωνόταν από αραχνοΰφαντα παραπετάσματα, για να δηλωθούν οι τόποι και οι διαδρομές του ήρωα στο υπερπέραν. Το εξαίρετο ασπρόμαυρο λιτό σκηνικό (του Ρολφ Μπόρζικ, συζύγου της Μπάους, που πέθανε το 1980), παρόλο που δεν έγινε για την Επίδαυρο, απέπνεε ένα σεβασμό για τον αρχαίο χώρο, σφηνωμένη στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου, όπου έπαιζε επίσης η ορχήστρα και η χορωδία Μπαλτάζαρ - Νόιμαν.
Πρώτο μέρος: Πένθος. Ένα πατάρι στημένο στην ορχήστρα της Επιδαύρου, τριγύρω λευκές κουρτίνες να ανεμίζουν, ένα ξεριζωμένο, ξεραμένο δέντρο πεσμένο, κλαδεμένο από το Χάρο, ένας τύμβος εγκιβωτισμένος στον τεράστιο διάφανο κύβο, στην άκρη μία πανύψηλη, κατάλευκη μαντόνα με ένα μπουκέτο κόκκινα τριαντάφυλλα στα γόνατά της. Φιγούρες απεγνωσμένες στα μαύρα περιφέρουν τον πόνο τους, το σώμα της Ευρυδίκης ανυψωμένο στα χέρια τους, με ένα μακρύ, λευκό πέπλο να σκεπάζει το πρόσωπο.
Δεύτερο μέρος: Βία. Οι ψυχές, στα λευκά. Ο Ορφέας στον Άδη ψάχνει την Ευρυδίκη του.
Τρίτο μέρος μέρος: Ειρήνη. Τριγύρω λίγα λουλουδάκια που φυτρώνουν στις χαραμάδες του βράχου. Είναι τα Ηλύσια Πεδία. Ο Ορφέας συναντά την Ευρυδίκη.
Ο Ορφέας (ημίγυμνος) και Ευρυδίκη (με το κατακόκκινο φόρεμα)
Τέταρτο μέρος: Θάνατος. Το ντυμένο με το κατακόκκινο του έρωτα σώμα της Ευρυδίκης λυγίζει άψυχο και σωριάζεται κάθετα πάνω στο πρώτο. Ο Ορφέας τραγουδάει το σπαρακτικό Τι θα κάνω χωρίς την Ευρυδίκη. Πεσμένος στα γόνατα, διπλωμένος, συντριμμένος, ο χορευτής μένει ακίνητος, όσο ακούγεται η άρια.
Ορφέας και Ευρυδίκη, με τον Ντομινίκ Μερσί και την Μαλού Αϊράουδο, το 1975, στην Όπερα του Βούπερταλ. Χορός που μιμείται την τέχνη του Μιχαήλ Αγγέλου. Orpheus und Eurydike, (Dominique Mercy & Malou Airaudo),Mai 1975, Opernhaus Wuppertal
...την αρχή και το τέλος
«Η πορεία μου ως τώρα έχει υπάρξει υπέροχη και είμαι πάρα πολύ ευτυχής. Αλλά όταν φτιάχνω ένα καινούργιο κομμάτι, αυτό δεν με βοηθά. Τίποτε δεν με βοηθά – τουλάχιστον όχι ό,τι έχω ήδη κάνει. Αυτά έγιναν, πάει. Κάθε φορά είσαι και πάλι πρωτάρης.»
«Σκέφτομαι υπερβολικά πολύ. Είναι σαν το κεφάλι μου να μου κόβει το δρόμο. Κάτι μπορεί να μοιάζει απλό, αλλά εγώ το κάνω τόσο περίπλοκο. Κι αυτό χειροτερεύει όταν ολοκληρώνω ένα έργο. Υπάρχουν στιγμές που σκέφτομαι “αυτή είναι η τελευταία φορά. Δεν πρόκειται να το ξανακάνω ποτέ αυτό.” Κι έπειτα σκέφτομαι “Δεν πρέπει να σταματήσω τώρα. Πρέπει να κάνω ένα καινούργιο έργο αμέσως.” Πηγαίνω από το ένα απόλυτο άκρο στο άλλο… Είναι τρομερό, βυθίζεσαι ολοένα και περισσότερο, αλλά δεν μπορείς να το βάλεις κάτω, επειδή οι χορευτές είναι διαρκώς εκεί και περιμένουν από σένα να κάνεις κάτι.»
(Συνέντευξη στη Valerie Lawson, για το Ballet Μagazine)
...το κοινό της
«Σχεδόν δεν έχει καμία σημασία αν ένα έργο θα βρει ένα κοινό που θα το καταλάβει. Πρέπει κανείς να κάνει το συγκεκριμένο έργο, επειδή πιστεύει ότι αυτό είναι σωστό να κάνει. Δεν είμαστε εδώ μόνον για να ευχαριστούμε, δεν μπορούμε παρά να προκαλούμε το θεατή.»
http://efmag.blogspot.gr/2008/07/blog-post_4070.html
ΙΙΙ α. Φωτογραφίες από παραστάσεις: Καφέ Μίλερ (Café Müller) και Ιεροτελεστία της Άνοιξης (Frühlingsopfer)
Το Café Müller ίσως να είναι η πιο προσωπική δουλειά της Πίνα Μπάους. Ίσως σε κανένα άλλο έργο της να μην έχει εκφράσει με τόση θλίψη το θέμα που αποτελεί τον πυρήνα των χορογραφιών της: την αναζήτηση ασφάλειας και αγάπης. Οι άριες που διαλέγει η Πίνα Μπάους προσδίδουν στο έργο μελαγχολική και ονειροφαντασιακή ατμόσφαιρα, καθώς εκφράζουν τον πόνο του χωρισμού, το πένθος και την απόγνωση.
Η χορογραφία της Πίνα Μπάους στην Ιεροτελεστία της Άνοιξης του Ίγκορ Στραβίνσκι θεωρείται ως η πιο ριζοσπαστική και πιο συγκινητική που έχει γίνει ποτέ. Και στην «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» πραγματεύεται η Πίνα Μπάους το βασικό της θέμα: τη φαινομενικά ανυπέρβλητη αποξένωση μεταξύ των δύο φύλων.
(από http://archive.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=613403)
Café Müller, 1978
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης (Das Frühlingsopfer, Le sacre du Printemps, Rite Of Spring, La consagración de la Primavera)
1975 Από την πρεμιέρα στην Όπερα του Βούπερταρ, Δεκέμβριος του 1975.
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης, από το Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού.
Φιγούρες που θυμίζουν Μποτιτσέλι και χορό σε αρχαία ελληνιστικά ανάγλυφα.
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης, ανσάμπλ (photo UlliWeiss)
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης. Η πρόκληση για κάποιους είναι αφόρητη. Πού ακούστηκε οι χορευτές να χειρονομούν, να αφηγούνται τα παιδικά τους όνειρα και τις ανησυχίες τους, να καπνίζουν; Ποιος τους είχε πει ότι μπορούν να δακρύζουν και να γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια τους κανόνες του μπαλέτου;
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης (από την ταινία του Βιμ Βέντερς, 2009)
Άλλες Ιεροτελεστίες από τον Νιζίνσκι (1013), τον Μορίς Μπεζάρ (Maurice Béjart, 1959) και δύο από πολύ σύγχρονους χορογράφους, τον Ανζελάν Πρεζοκάζ ή ορθότερα, στα αλβανικά, Πρελγιότσα (AngelinPreljocaj, 2002) και τον Άκραμ Καν (Akram Khan, 2013).
«Весна священная», (Vesna svyashchennaya) του Ва́цлав Нижи́нский. Η θρυλική Ιεροτελεστία της Άνοιξης του Βάσλαβ Νιζίνσκι προκάλεσε μέγα σκάνδαλο στη Ρωσία το 1912, και στην πρεμιέρα του στο Παρίσι το 1913.Ο Νιζίνσκι Για την εκπληκτική –τότε σε πολλούς ηχούσε απαράδεκτη και βάρβαρη – μουσική του Ίγκορ Στραβίνσκι, την ασυνήθιστη, άγρια χορογραφία, αλλά και για τον αισθησιασμό και τη χαρά της ζωής, τις παγανιστικές σκηνές από την προχριστιανική Ρωσία, τους χορούς λατρείας της γης, τις τελετές ανθρωποθυσιών, για τις αγροτικές σκηνές, τις μάσκες, τους πρωτόγονους ρυθμούς, τα χοροπηδητά, τα ρούχα, την εξοβελισμό των πουέντ και για τόσα άλλα. Υπήρξε, με αυτό το έργο και με άλλα που ακολούθησαν, ο πρόδρομος του σύγχρονου μπαλέτου, λίγο πριν από την Γκράχαμ και τον Τέιλορ, στην άλλη πλευρά του βόρειου ημισφαιρίου, στις ΗΠΑ.
Η Λυδία Σοκόλοβα, ο Νιζίνσκι φαύνος, χοροί.
Λατρεία της Γης.
1987. Ακριβής αναπαράσταση της παράστασης του 1912, από το Τζόφρι Μπάλετ (Joffrey Ballet) του Σικάγου.
NIJINSKY, Le Sacre du Printemps by Joffrey Ballet, 1987
Maurice Béjart’s Sacre du Printemps
Ballet Béjart Lausanne in Maurice Béjart’s Sacre du Printemps. Premiere: Brussels, Théâtre Royal de la Monnaie, December 8, 1959
Μια ακόμη Ιεροτελεστία, πολύ σύγχρονη, από τον Άκραμ Καν, Λονδίνο 2013, από την Akram Khan Company - iTMOi (όπου iTMOi σημαίνει inthemindofIgor, στο μυαλό του Ίγκορ). http://www.akramkhancompany.net/html/akram_production.php?productionid=47
2002 version of The Rite Of Spring of Angelin Preljocaj by Ballet Preljocaj
Φωτογραφίες από παραστάσεις άλλων διάσημων έργων:
http://www.xorosxoros.gr/el/%CF%87%CE%BF%CF%81%CF%8C%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B7/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B5%CF%82/%CF%80%CE%AF%CE%BD%CE%B1-%CE%BC%CF%80%CE%AC%CE%BF%CF%85%CF%82#sigProId446e50af33
Μικρή φωτογραφική ιστορική αναδρομή
http://www.xorosxoros.gr/el/%CF%87%CE%BF%CF%81%CF%8C%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B7/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B5%CF%82/%CF%80%CE%AF%CE%BD%CE%B1-%CE%BC%CF%80%CE%AC%CE%BF%CF%85%CF%82#sigProId4fa3e51410